Esasen glokom ve katarakt “kardeþ hastalýklar” olarak bilinmektedir, her iki hastalýðýn görülme sýklýðý da altmýþlý yaþlardan itibaren artar. Glokom hastalarýnda çeþitli nedenlerden dolayý katarakt normale göre daha sýk görülmektedir. Bazý glokom türlerinde (eksfoliyasyon glokomu, miyopi ile birlikte olan glokom ve dar açýlý glokom gibi) katarakta daha sýk rastlanýr, ayrýca glokom için yapýlan ameliyatlardan sonra katarakt geliþiminin hýzlandýðýný biliyoruz.
Bilindiði gibi glokom hastalýðýnýn tedavisi sýrasýnda ana amacýmýz göz tansiyonunu görme siniri için tehlike oluþturmayacak düzeylere (hedef göz tansiyonu) düþürmek ve kontrol altýna almaktýr. Ancak glokom hastalýðýnýn yaþam boyu devam ettiðini ve ilerleyen yaþ ile birlikte kontrolden çýkabileceðini unutmamak gerekir; böyle bir durumun saptanmasý ilave ilaç, lazer ya da ameliyat gibi ek önlemlerin alýnmasýný gerektirir.
Bu nedenle glokomda hastalýðýn kontrol altýnda olduðuna emin olmak için göz tansiyonu ölçümünün yaný sýra görme sinirinde oluþan deðiþiklikleri de bilgisayarlý görme alaný veya optik koherens tomografi (OCT) ile takip etmek gereklidir. Ýþte katarakt geliþince bu tetkiklerin doðru bir biçimde yapýlmasý ve dolayýsýyla hastalýðýn takibi de güçleþmektedir.
Ayrýca ilerleyen katarakt göz içi sývýsýnýn gözü terk ettiði kanal sistemini daraltarak göz dýþýna çýkmasýný güçleþtirebilmekte ve göz tansiyonunun yükselmesine neden olarak glokomun kontrolünü bozabilmektedir.
Glokomlu hastalarda katarakt ameliyatý için fazla beklenmemelidir.
Glokomlu hastalarda kataraktý genellikle erken dönemde temizliyoruz; bunun en önemli nedeni katarakt ameliyatý sonrasýnda göz tansiyonunda gözlediðimiz düþüþtür. Bu nedenle bazý gözlerde ameliyat öncesi kullanýlmakta olan damlalar azaltýlabilmekte veya bazen de tamamen kesilebilmektedir.
Eðer hastada “dar açýlý glokom” varsa “açýk açýlý glokom” hastalarýna kýyasla katarakt ameliyatý sonrasýnda göz tansiyonunda oluþan düþüþ daha da belirgin olmaktadýr. Bazý araþtýrmacýlar bu nedenle bu tip gözlerde katarakt daha oluþmadan ve lens saydam iken katarakt ameliyatý yapýlmasýný önermektedirler. Ayrýca katarakt ameliyatý sonrasý glokom hastalýðýnýn takibi ve görme alaný ile OCT gibi tetkiklerin yapýlmasý kolaylaþmaktadýr.
Glokom hastalarýnda katarakt ameliyatý daha fazla deneyim gerektirir.
Katarakt ameliyatý günümüzde oldukça kolaylaþmýþtýr, damla damlatarak gözü uyuþturuyoruz ve “fakoemülsifikasyon” denilen yöntem ile ultrason enerjisi kullanarak saydamlýðýný kaybetmiþ olan lens dokusunu kesesini (kapsül) zedelemeden temizliyoruz. Ameliyat gözün “kornea” denilen saydam bölümünde açtýðýmýz yaklaþýk iki milimetrelik bir kesiden gerçekleþtiriliyor, yine ayný giriþ yerinden suni göz merceðini temizlenmiþ olan kese içine yerleþtirip herhangi bir dikiþ koymadan ameliyatý bitiriyoruz. Hastalarýn çoðunu gözleri kapatýlmadan ameliyattan yarým saat sonra evlerine gönderebilmekteyiz.
Burada glokomlu gözlerdeki katarakt ameliyatýnýn kesinlikle katarakt cerrahisinde deneyimli bir göz hekimi tarafýndan yapýlmasý gerektiðini vurgulamak istiyorum. Glokomlu gözlerde göz bebeði genellikle daha zor büyüdüðü için katarakt ameliyatý sýrasýnda göz bebeðini geniþletecek tekniklerin veya yardýmcý gereçlerin kullanýlmasý gerekli olabilmektedir.
Ayrýca “eksfoliyasyon glokomu” denen özel bir glokom türünde göz merceðini yerinde tutan baðlar zayýflamakta, hatta tümüyle kopabilmektedir; bu da ameliyat sýrasýnda ya da sonrasýnda göz merceðinin yerinden oynamasýna ve hatta gözün arka bölümüne düþmesine neden olabilmektedir. Bu tür hastalarda katarakt ameliyatý sýrasýnda lens kapsülü (kesesi) içine “kapsül germe halkasý” takarak yukarda anlatýlan istenmeyen durumlara karþý önlem almaktayýz.
Ayný seansta yapýlan katarakt ve glokom ameliyatlarý
Glokom hastalarýnda eðer katarakt ileri düzeyde, buna karþýlýk glokom ilaçlarla kontrol altýnda ise sadece katarakt ameliyatý yapmak yeterlidir; gerekirse ameliyat sonrasý yine damla tedavisine devam edilebilir. Buna karþýlýk glokomu damlalar ile kontrol altýnda olmayan (görme sinirinde orta-ileri düzeyde hasar oluþmuþ) gözlerde eðer katarakt çok yoðun deðilse, öncelikle glokom ameliyatýný yapmak doðru bir yaklaþýmdýr. Ama kataraktýn ilerlemiþ olduðu ve glokomun damla tedavisi ile kontrol altýnda olmadýðý gözlerde katarakt ve glokom ameliyatlarýný ayný seansta uygulayabilmekteyiz.
Glokom ve katarakt ameliyatlarý ayný seansta uygulansa da gözün farklý tabakalarýnda gerçekleþtirilmektedir. Katarakt ameliyatý için göze giriþ yerini gözün yan kýsmýndaki kornea tabakasýnda hazýrlýyoruz, glokom ameliyatýnda açýlan kanal ise gözün üst kýsmýnda yapýlmakta ve üst kapaðýn altýnda kalmaktadýr (aslýnda tamamen iki farklý ameliyat yapýlmaktadýr).
Son yýllarda geliþen ECP (endoskopik lazer tedavisi) ve stent uygulamalarý özellikle katarakt ile birlikte uygulandýklarýnda göz tansiyonunu çok iyi düþürdükleri için ayný seansta katarakt ve glokom ameliyatý olacak hastalarda önemli bir tercih seçeneði haline gelmiþlerdir.
